Als we teruggaan in de geschiedenis komen we enkele belangrijke feiten tegen. We zetten ze even op een rijtje:
1230
Omstreeks 1230 werd er in Zuiddorpe, om precies te zijn in de Beoostenblijdepolder, een gemeenschap van vrome vrouwen gesticht; een soort kloosterorde dus.
1236
In 1236 trad dit vrouwenklooster, "Domus Gaudii" geheten en toegewijd aan O.L. Vrouw, toe tot de Cisterciënzerorde. Dit op aandringen van de gravinnen Johanna en Margaretha van Vlaanderen en Constantinopel. De macht van de Gravin van Vlaanderen was erg groot, dus men had duidelijk geen andere keuze.
Johanna van Constantinopel en Vlaanderen leefde van omstreeks 1194 tot 1244. Ze was gravin van Vlaanderen en Henegouwen van 1205 tot 1244. Ze was de oudste dochter van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen en Henegouwen en Maria van Champagne. In mei 1204 werd Boudewijn IX, tijdens de vierde kruistocht, keizer van Constantinopel; vandaar hun dubbele titel.
Het was ook deze gravin die in 1242 de keur verstrekte aan de Vier Ambachten. Dat wil zeggen dat alle regels en bevoegdheden van de ambachten binnen het graafschap in een document werden vastgelegd. Dit vormde de juridische basis voor de rechtspraak, het bestuur en de organisatie van de waterschappen. Dit document werd bewaard in de zgn. "Privilegiencouffre", een eikenhouten kist.
Margaretha van Constantinopel oftewel Margaretha II van Vlaanderen, leefde van 1202 tot 1280. Zij was de tweede dochter van graaf Boudewijn IX. Ze was gravin van Vlaanderen van 1244 tot 1278 en tevens van 1244 tot 1280 gravin van Henegouwen. Ze volgde dus haar oudere zus op. Na de scheiding van haar eerste man trouwde ze in 1223 met Willem van Dampierre. Dit geslacht heeft vele jaren zijn stempel op Vlaanderen gedrukt.
De cisterciënzer zusters runden sedert 1201 in Gent een hospitaal, naast de St. Michielskerk. In 1228 verhuisde dit ziekenhuis naar een plaats buiten de stadswallen de zgn. Bijlokemeersen. Dit was een beloken (= afgesloten) drassig gebied aan de Leie, geschonken door bovengenoemde gravin Johanna.
Dit Bijloke ziekenhuis bestaat tot nog steeds. Alleen de naam is door verschillende fusies veranderd in Instituut Jan Palfijn.
In 1934 kochten de cisterciënzer nonnen het kasteel Hanet, ook "Le bois dormant" genoemd, aan de Kortrijksesteenweg in Gent. Het domein van ruim negen hectare kreeg de naam Maria Middelares. Dit groeide uit tot het huidige ziekenhuis. Zo zie je dat Koewacht een "historische band" heeft met twee zeer bekende ziekenhuizen in Gent.
1262 (28 januari)
In Holland en Friesland maar ook in Zeeland breken dijken door. Bij Axel gaat veel land verloren, de kerk van Hengstdijk moet worden verplaatst. Volgens de bekende historicus Gottschalk kunnen we vrij zeker zijn dat door deze stormvloed het Cisterciënzer vrouwenklooster Ter hagen bij Axel ook in gevaar is gekomen.
1268
De Verlorenbroodhoeve:
Hevige overstromingen dwongen de zusters in 1268 te verhuizen. Ze vestigden zich in Merelbeke op een landgoed, het latere Verlorenbroodhof of -
De voormalige "Verlorenbroodhoeve" was oorspronkelijk een versterkte boerderij met wallen en grachten vlakbij de Schelde. In 1269 werd het als "goed te pain-
Tot 1794, werd de abdijhoeve te Merelbeke door de cisterciënzer zusters verpacht. In de 19de eeuw deed het dienst als buitenplaats en werd later weer omgevormd tot een gewone boerderij. In 1933 werden de grachten gedempt en tijdens de 2e wereldoorlog werd het woonhuis vernield. Op dit moment is alles weer heel mooi gerestaureerd.
Nog een bijzonderheid: In de muur is een gedenksteen gemetseld uit 1678. Hierop staat te lezen:
"In Maart 1678 tijdens het beleg
van Gent hield Lodewijk XIV
koning van Frankrijk zijn
verblijf in dit hof zijnde het
Verloren Broodhof
Arch. der St.-
1272
Nauwelijks enkele jaren later, in 1272, kregen de zusters opdracht om Merelbeke te verlaten en hun vroegere klooster te Zuiddorpe opnieuw te betrekken.
1566
De beeldenstorm teisterde de abdij in 1566. Op 25 augustus kregen Axel en Zuiddorpe bezoek van de beeldenstormers. Het ligt voor de hand dat ze toen ook het klooster onder handen genomen hebben. Ze kwamen er immers zo goed als langs toen ze van Axel naar Zuiddorpe trokken.
1570
Alsof de beeldenstorm nog niet voldoende was, werd het klooster in 1570 ook nog door een stormvloed geteisterd. Ook dreigde er opnieuw oorlog. Daarom besloten de zusters in 1572 tijdelijk naar Gent te vluchten. Enige tijd later keerden ze weer terug.
1574
Terneuzen werd ingenomen door de watergeuzen.
Het klooster werd tijdens de hoogmis opnieuw aangevallen en geplunderd. Na nog meer plunderingen in 1579 vluchtten de kloosterlingen voor de zoveelste keer naar Gent, om vervolgens naar Saint-
Klooster "Ter hagen"
1584
In 1584 werd de stad Gent ingenomen door de Spanjaarden onder de hertog van Parma en kwam er een eind aan de Gentse Republiek. De zusters keerden terug naar hun refugium en maakten plannen om opnieuw te vertrekken naar "Ter hagen" Helaas werd Axel in 1586 in opdracht van Prins Maurits door de Staatse troepen onder leiding van kolonel Piron veroverd. Terugkeren was vanaf dan uiteraard niet meer mogelijk.
1589
Omdat hun vroegere klooster Ter Hagen volledig verwoest was, vestigden ze zich in 1589 in Gent. In 1606 verhuisden ze naar hun definitieve woning aan de Molenaarsstraat aldaar. Ze noemden dit klooster "Nieuw Ter hagen"; een naam die voor zich spreekt.
Duidelijk is dat de boerderij in de Nieuw-
1796
Op 14 september 1796 werd in Frankrijk de wet op de opheffing van de kloosters aangenomen. Zodoende werd de abdij in Gent in dat jaar door de Franse Republiek wettelijk opgeheven. Op 4 maart 1798 werden 50 nonnen en lekenzusters verdreven. Drie dagen later werden de overige religieuzen op straat gezet. Op deze plaats bevindt zich nu sedert 1805 het klooster van de Zusters van Liefde en de Sint-
Eigendommen
Kloosters in de Middeleeuwen waren machtige en rijke instituten. Zo hadden (en hebben nog steeds) deze cisterciënzer nonnen veel bezittingen. De goederen van het klooster (Godshuizen) lagen over een groot gebied verspreid, vooral rond Axel, Zuiddorpe, Wachtebeke, Moerbeke-
Dat klooster "Ter hagen" bestaan heeft hoeft niemand te betwijfelen. Op alle oude kaarten van voor 1600 is het afgebeeld en in de archieven is nog veel over het reilen en zeilen van de nonnen te vinden. Als je het kaartje hiernaast op een moderne kaart projecteert, zie je dat het op Koewachts grondgebied, ergens in de hoek tussen de Hazelarenstraat en de Kloosterweg gestaan heeft. Ongeveer waar nu de boerderij van de gebroeders van de Vijver staat.
Dat deze huidige boerderij daar een overblijfsel van is, kan niet waar zijn. Het klooster is namelijk door de reformatie volledig verwoest en later zijn de stenen en balken als bouwmateriaal door de stad Axel verkocht. We mogen dus aannemen dat er niets van overgebleven is. Nou ja “niets” is natuurlijk niet helemaal correct. We weten momenteel niet wat er nog in de grond zit. Waarschijnlijk funderingsresten of waterputten of gedempte sloten of andere sporen van menselijke bewoning. En natuurlijk niet te vergeten de spannende verhalen over de onderaardse gangen die volgens sommigen tot in het patersklooster in Zuiddorpe liepen.
De gemeente Terneuzen heeft enkele jaren geleden het project "Leemten in Kennis" opgestart. Dit archeologisch plan behelst onderzoek naar een aantal archeologisch interessante plaatsen binnen de gemeente Terneuzen. Zo zoekt men naar verdronken dorpen, kerken, sluizen, havens en kloosters. Ook op het programma staat speurwerk naar overblijfselen van "Ter hagen". Helaas gaat dit voorlopig niet gebeuren omdat er nog geen toestemming van de eigenaar is en omdat door bezuinigingen het budget dusdanig is teruggeschroefd dat momenteel slechts 4 van de 10 projecten worden uitgevoerd. Mocht dit onderzoek naar het klooster ooit plaats vinden, dan zullen een groot aantal vragen beantwoord worden. Ik hoop dat ik dat nog mag meemaken.
Margaretha II van Constantinopel met Willem van Dampierre
De boerderij omcirkeld op de plaats waar Ter hagen ongeveer gestaan moet hebben. Links van de Kloosterweg stroomt de Moerspuise watergang, wat waarschijnlijk een overblijfsel is van de Middeleeuwse vaarweg van Axel naar Gent
De huidige boerderij
Foto Verlorenbroodhoeve
Plaquette in de muur
Agentschap Onroerend Erfgoed 2016:
Inventaris Onroerend
Erfgoed [online], https://id.erfgoed.net/ erfgoedobjecten/36419
Met de hand getekend kaartfragment uit 1272
Kaartfragment uit 1572
