Keizer Karel V kennen we natuurlijk allemaal: In 1500 in Gent geboren als zoon van Filips I (de Schone) en Johanna van Castilië (de Waanzinnige). Hij werd opgevoed in Mechelen aan het hof van Margaretha van Oostenrijk, de zus van Filips de Schone. Hij was landsheer van alle gewesten in de Nederlanden, werd koning van Spanje en Keizer van het Heilige Roomse Rijk. We concentreren ons even op zijn werk als bouwheer: In Gent liet hij een groot kasteel bouwen om de Gentenaren in bedwang te houden. In Granada kwam ik onlangs het in renaissancestijl opgetrokken kolossale "Palacio de Carlos V" tegen, midden in het Alhambra. In Cordoba liet hij in 1523 het centrum van de Mezquita (de grote moskee voor 30.000 gelovigen) slopen en bouwde daar een kathedraal. Ook de stad Antwerpen had zijn aandacht. Antwerpen was in de Middeleeuwen de snelst groeiende handelsstad van Vlaanderen. Rond 1400 telde de stad ongeveer 18.000 inwoners. Niet erg veel dus, maar in 1500 waren het er al 40.000. Tussen 1560 en 1585 woonden er zelfs iets meer dan 100.000 sinjoren (=bijnaam voor Antwerpenaren).
De Kipdorpbrug in Antwerpen
Om de stad te verdedigen lag er een aarden wal en een gracht (vest) omheen. Dit bleek voor het moderne oorlogsgeweld echter niet voldoende. Karel V gaf daarom opdracht om een nieuwe, sterke verdedigingslinie aan te leggen. Donato di Boni, een Italiaanse architect in vaste dienst aan het hof, moest de klus klaren. Even terzijde voor de Zeeuwen: Deze Italiaan heeft ook Fort Rammekens en het Keizersbolwerk in Vlissingen ontworpen.
De bouw startte in 1542 en was omstreeks 1553 voltooid. Er kwam een gracht en een vijf kilometer lange muur met bastions, bruggen en poorten om de stad. De Kipdorppoort was één van de 5 toegangspoorten. Maar zo'n poort stond niet op zichzelf. De totale verdedigingssite bestond uit nog 4 onderdelen: het bastion, de brug, de stadsmuur en de gracht. De brug was 90 meter lang, 7 meter breed en 7 meter hoog (of diep, zo je wilt). Ze was niet mooi recht, maar liep in 2 grote bochten over de stadsgracht en verbond zo de landzijde met de stad. De brug werd opgetrokken in baksteen, was bekleed met natuursteen en telde 7 gewelfbogen. Aan beide uiteinden stond een houten ophaalbrug. Naast de brug was een enorm bastion van waaruit de Antwerpenaren de brug en de poort konden beschermen. Ieder die op de brug liep kon zo onder vuur worden genomen. De poort zelf keek niet uit naar het oosten maar was een kwartslag gedraaid en het bastion was zo hoog dat de aanvallers de poort praktisch niet konden zien. Het was dus bijna onmogelijk om de ingang direct onder vuur te nemen en kapot te schieten.
Even iets over de naam Kipdorp. Dit was in de vroege Middeleeuwen een gehucht dat door de expansie van Antwerpen werd opgeslokt en een deel van de stad werd. Het woordje "Kip" wijst volgens sommigen op een verhoging of een zandheuvel.
De bouw van de vesting kostte de stad een fortuin. Niet verwonderlijk dat op een bepaald moment het geld toch op raakte en dat is aan de constructie te zien. Op verschillende plaatsen werden volgens de archeologen tweedehands bouwmaterialen gebruikt, wat een stuk goedkoper was.
Deze vesting heeft meer dan drie eeuwen dienst gedaan om de stad te verdedigen. Zelfs Napoleon heeft aan het bastion nog het een en ander verbouwd en gemoderniseerd. In 1863 viel het doek voor het hele complex. Alles werd tot het maaiveld gesloopt, in de grachten gegooid en zand erover. Daar bovenop werden de voor Antwerpen zo bekende Leien aangelegd. Als we de Waaslandtunnel uit komen en bij de stoplichten rechts afslaan rijden we achtereenvolgens over de Italiëlei, de Frankrijklei, de Britse Lei en de Amerikalei. Drukke wegen die tot op de dag van vandaag in een halve boog om het oude centrum liggen. Maar het verkeer loopt al enkele jaren overal vast. Daarom dat deze wegen en knooppunten vernieuwd worden. Als je echter op een van de Leien een schop in de grond steekt stuit je natuurlijk op de verdedigingswerken van keizer Karel V. Archeologen kunnen hun geluk niet op. Het hele verdedigingswerk bij de Kipdorppoort en -
Helaas zit het grootste deel van de brug en het bastion in de weg voor nieuwe wegen, tunnels en tramlijnen en zal worden gesloopt. Maar niet alles gaat weg. Een klein gedeelte aan weerszijden van de Italiëlei blijft behouden en zal, als de werken zijn afgerond, voor het publiek zichtbaar blijven.
Wat een heerlijk gevoel om op de bodem van de gracht te lopen, onder de brug te staan of op de gemetselde fundering even uit te rusten. Op de muren kun je precies zien waar de waterspiegel was en ook de zeepokken zitten er nog op. De bastions hadden boven de waterspiegel mooie ronde hoeken. Vlak boven de fundering waren deze recht. De overgang van de rechte hoeken naar de ronde vormen wordt gevormd door een halve piramide. Als versiering zat er ook nog een bol vlak boven de punt van de piramide. Deze bollen zijn echter allemaal kapot. Wat er aan voorwerpen gevonden wordt, kunnen we later in het rapport wel lezen. Hopelijk komt er in de toekomst nog een tentoonstelling, zodat we ook daar van kunnen genieten.
Als je in Antwerpen rondloopt en je zoekt de lokatie van deze Kipdorppoort kun je het beste vanaf de Groenplaats richting de Meir wandelen. Bijna aan het einde van de Meir kom je bij een splitsing met links de Jezusstraat. Deze ga je in en aan het eind van deze straat kom je automatisch op de Italielei. Hier worden ook later aan weerszijden van de nieuwe Lei de resten van deze poort zichtbaar gemaakt.
Het meeste van wat hier op de foto's staat, is nu (maart 2018) helaas al afgebroken.
Steek je de kruising over dan zie je aan de linkerkant het plein met een hele rij bushaltes. Hier staat links op de hoek een café waar ze heerlijke koffie en natuurlijk ook een "Bolleken" serveren.
Loop je nog even verder dan ben je op het plein voor de Opera.
